Fotowoltaika, głupcze …

Hasło „Ekonomia, głupcze!” („It’s the economy, stupid !”) przyniosło podobno Billowi Clintonowi zwycięstwo w wyborach prezydenckich w USA w 1992 r. Hasło zrobiło wielką karierę i mimo upływu lat nadal żyje, jest nośne a transformowane na „Gospodarka, głupcze!” – funkcjonuje w świecie polityki i biznesu jako super-skrót dla podkreślenia znaczenia tego obszaru działalności.

Fotowoltaika, czyli proces wytwarzania energii elektrycznej z promieniowania słonecznego – stała się ważnym elementem w ogólnoświatowym wykorzystywaniu odnawialnych źródeł energii (OZE). Obecnie doświadczamy dynamicznego rozwoju fotowoltaiki na całym świecie, a słońce stanowi już trzecie co do wielkości źródło energii w skali globu. Czy w Polsce jesteśmy równie otwarci na nowe technologie? Czy wołania o ochronę klimatu, czyste powietrze – znajdują zrozumienie i skłaniają nas do inwestowania w energię ze słońca? Co z fotowoltaiką w naszym warszawskim Wawrze?

Szukałam odpowiedzi na to pytanie analizując różne opracowania, statystyki a przede wszystkim rozmawiając z wieloma użytkownikami tych instalacji, dla których poza niewątpliwymi efektami ekologicznymi, najbardziej liczy się opłacalność takiej inwestycji – niezależnie czy są to jednorodzinne gospodarstwa domowe, zabudowa wielorodzinna czy obiekty komercyjne. Wiedza jaką dały mi te poszukiwania i rozmowy z mieszkańcami Wawra i okolic przypomniała mi hasło sprzed lat i pomysł transformowania go w tak ważny dla nas obszar jakim jest działanie na rzecz klimatu w sposób ściśle powiązany z naszym bezpieczeństwie energetycznym a więc: Fotowoltaika, głupcze!

Na Konferencji poświęconej Europejskiemu Zielonemu Ładowi, która odbyła się 5 marca 2020 r. w Rudzie Śląskiej, przedstawiono szacunkowe dane, że polskie minielektrownie oparte o panele fotowoltaiczne produkowały w 2019 r. 1,3 Gigawat (GW) czystej, ekologicznej energii elektrycznej wytwarzanej z darmowego promieniowania słonecznego, zaś w samym 2019 r. ich liczba wzrosła o 100 tysięcy. Okazało się więc, że Polacy wręcz fenomenalnie zareagowali na rządowe programy dofinansowania „domowych minielektrowni”. Jeżeli, jak mówią kolejne szacunki, w 2020 r. przybędzie nam z instalacji fotowoltaicznych 1 GW mocy, to będzie to więcej niż produkuje jeden duży, nowy blok tradycyjnej elektrowni węglowej (1 blok to 0,5 – 0,8 GW). Dokładniejszych danych pokazujących chociażby liczbę instalacji fotowoltaicznych w poszczególnych rejonach kraju niestety nie znalazłam, jeżeli jednak szacunki się potwierdzą, to na koniec 2020 roku „mali inwestorzy” w Polsce będą produkowali w instalacjach fotowoltaicznych 2,3 GW prądu z energii słonecznej (dla porównania: Zespół Elektrowni Konin, Pątnów I i Pątnów II ma 1,9 GW mocy) – to naprawdę imponujące!

To, że Polacy chcą być ekologiczni i przekonują się do instalowania na dachach swoich domów instalacji fotowoltaicznych mikroelektrowni widać gołym okiem, również na terenie Wawra. Instalacji przybywa, bo rośnie świadomość, że każdy z nas może czerpać korzyści z naturalnego, czystego i taniego źródła energii słonecznej do zasilenia swoich urządzeń domowych wspierając jednocześnie działania przeciw postępującej degradacji środowiska naturalnego oraz stale rosnącym cenom prądu.

Fot. Anna Miara

Zachętą do budowy instalacji fotowoltaicznych stały się zarówno ogólnopolskie jak i lokalne programy dotacji wspierające inwestowanie w ekologiczne źródła energii. Warto wiedzieć, że dotację można otrzymać tylko raz, spełniając przy tym określone wymogi programu. Nas interesują szczególnie dotacje Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy, które wydają się najbardziej atrakcyjne. Mieszkańcy Warszawy mogą oczywiście korzystać z dowolnych dotacji np. ogólnopolskiego programu „Mój prąd” – lecz warszawski system najsolidniej wspiera inwestycje w fotowoltaikę.


Prosument = producent + konsument.
Ustawa z 19 lipca 2019 roku o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw w Art. 1 pkt. 27a definiuje, że: „Prosument energii odnawialnej to odbiorca końcowy wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii na własne potrzeby w mikroinstalacji, pod warunkiem że w przypadku odbiorcy końcowego niebędącego odbiorcą energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie stanowi to przedmiotu przeważającej działalności gospodarczej…”


Prosumencka produkcja energii elektrycznej to element odróżniający instalację fotowoltaiczną od znanych od lat także ekologicznych i bezemisyjnych instalacji solarnych, które także wytwarzają prąd korzystając z energii słońca – lecz energia ta wykorzystywana jest tylko do zasilania wybranych urządzeń: np. ogrzewania wody, działania sygnalizacji drogowej, zasilania urządzeń przenośnych. Instalacje solarne nie mają najważniejszej cechy instalacji fotowoltaicznej – nie pozwalają przesyłać wyprodukowanego przez siebie nadmiaru energii elektrycznej w celu jego przechowania/magazynowania w sieci i odbioru tych nadwyżek w czasie dogodnym dla właściciela instalacji. Tak więc prosumentami mogą być osoby fizyczne, rolnicy, osoby prowadzące działalność gospodarczą i firmy spełniające warunki ustawowej definicji. Prosumenci w ciągu 12 miesięcy mogą odebrać i zużyć na swoje potrzeby oddane wcześniej do sieci nadwyżki energii elektrycznej: 80% w przypadku instalacji o mocy do 10 kW lub 70% w przypadku instalacji powyżej 10kW. Skąd biorą się te nadwyżki i dlaczego zarządzanie nimi jest tak istotne dla opłacalności instalacji fotowoltaicznych?

Instalacja fotowoltaiczna to zespół urządzeń, które pozyskują energię elektryczną z promieni słonecznych. Wszystkie elementy tej instalacji są bardzo ważne i pracują tylko jako zespół. Podstawowym elementem instalacji są ogniwa fotowoltaiczne, które aby mogły wytwarzać większą ilość energii łączy się w moduły a grupa modułów tworzy panel fotowoltaiczny. Ogniwa są układami zbudowanymi z materiału półprzewodnikowego, który przewodzi ładunek elektryczny w wyniku działania czynników zewnętrznych m.in. w postaci temperatury lub promieniowania słonecznego.

Instalacja fotowoltaiczna działa bezobsługowo, więc nie wymaga ponoszenia dodatkowych kosztów obsługi (wyjątkiem są awarie modułów, które zdarzają się bardzo rzadko). Same moduły nie wymagają stałej konserwacji, warto jednak raz na jakiś czas dokonać przeglądu instalacji pod kątem prawidłowości jej pracy jak i dokonać inspekcji wizualnej modułów po bardziej intensywnych burzach czy porywistych wiatrach oraz sprawdzić trwałe punktowe zabrudzenia np. ślady ptasich odchodów które mogą w dłuższej perspektywie doprowadzić do uszkodzenia modułów.

Ogniwa fotowoltaiczne mają za zadanie zamienić energię słoneczną w elektryczną, w wyniku czego powstaje prąd stały. Następnie prąd trafia do serca instalacji – inwertera solarnego, tzw. falownika, który przekształca prąd stały w prąd zmienny – taki, który znajduje się w gniazdkach elektrycznych. Przy produkcji ogniw najczęściej wykorzystywanym półprzewodnikiem jest krzem. Krzemowe ogniwa monokrystaliczne charakteryzuje wysoka bo 18-20% sprawność oraz stosunkowo niski spadek wydajności przy wzroście temperatury pracy i to one zdominowały rynek fotowoltaiki.

Ogniwa fotowoltaiczne pracują przez cały rok niezależnie od warunków atmosferycznych i temperatury. Jedynym warunkiem ich pracy jest obecność promieniowania słonecznego. W okresie zimowym instalacja produkuje mniej energii niż latem – produkcja w miesiącach zimowych stanowi około 20% produkcji z okresu letniego. Ponadto, ogniwa fotowoltaiczne pracują inaczej umieszczone na dachach skierowanych na południe a inaczej na dachach o kierunku wschód – zachód. Panele są wrażliwe na zacienienie oraz nie pracują w nocy. Wszystkie te elementy projektant instalacji uwzględnia dobierając rodzaj ogniw, moc czy rozmieszczenie na dachu.

Panele fotowoltaiczne, niezależnie od miejsca ich zainstalowania, wymagają odpowiednio zaprojektowanej, wytrzymałej i nierdzewnej konstrukcji wsporczej stabilizującej cały układ.

Rodzaj konstrukcji wsporczej należy dostosowywać indywidualnie do pokrycia dachowego, lokalizacji oraz dodatkowo istniejącej infrastruktury. Konstrukcja wsporcza dla paneli powinna być :

  • dedykowana do miejsca montażu (odpowiednia konstrukcja do posadowienia na gruncie, dachu płaskim i skośnym);
  • wykonana z aluminium lub stali nierdzewnej;
  • zamontowana do istniejącego pokrycia dachowego zgodnie z wytycznymi producenta konstrukcji.

Do zabezpieczenia instalacji potrzebne są też urządzenia przeciwnapięciowe, które zapobiegać będą ewentualnym przepięciom i wyładowaniom elektrycznym.

Licznik dwukierunkowy montowany przez sieciowego dostawcę energii elektrycznej pozwala na bezobsługową współpracę instalacji fotowoltaicznej z operatorem sieciowym, zliczanie i przesyłanie do sieci nadmiaru wyprodukowanej w naszej instalacji energii w celu „przechowania” jej w sieci, późniejszy jej odbiór w ilości przewidzianej umową i zużytkowanie dla celów gospodarstwa domowego lub firmy. W przypadku gospodarstw domowych instalacji fotowoltaicznych o mocy do 10 kWp zwracanych jest 80% energii elektrycznej. Przesyłanie nadmiaru wyprodukowanej energii elektrycznej na „przechowanie” do sieci i jej późniejsze odzyskanie jest automatyczne i nie wymaga żadnych działań ze strony użytkownika. Ważne jest, że wyprodukowana w instalacji fotowoltaicznej energia elektryczna najpierw zużywana jest na bieżące potrzeby użytkownika a dopiero nadmiar przesyłany do sieci. Podobnie z odzyskiwaniem zmagazynowanych w sieci zapasów energii – najpierw zużywamy te zapasy zanim zaczniemy kupować dodatkowe, brakujące na ten moment ilości energii o dostawcy. Rozliczenie następuje w okresach rocznych. Za odzyskaną z „sieciowego magazynu” energię tzw. czynną nie płacimy lecz nadal płacimy niestety opłaty abonamentowe, akcyzę, VAT….

Najbardziej opłacalne jest zużywanie wyprodukowanej przez naszą instalację energii na bieżąco (w czasie rzeczywistym). Umiejętne więc dopasowanie pory produkcji energii przez instalację z maksymalnym poborem energii przez gospodarstwo domowe to klucz do maksymalizacji zysków dla użytkownika, gdyż nie powoduje dodatkowych kosztów magazynowania energii w sieci. W tym właśnie pomocna jest aplikacja dzięki której w każdej chwili wiemy ile produkujemy i ile zużywamy energii elektrycznej, która pozwala na bieżąco śledzić pracę całej instalacji i daje nam szansę nauczenia się sposobu optymalizacji jej pracy i maksymalnego zmniejszenia opłat dla sieciowego operatora energii.

W okresie letnim instalacja pracuje z pełną mocą i warto pozwolić sobie na klimatyzację czy ładowanie baterii samochodu w ciągu dnia. W okresie zimowym można odpowiednio sterować bieżącym zużywaniem wyprodukowanej energii na elektryczne dogrzewanie części pomieszczeń, bo zmniejszy to w znaczący sposób koszty ogrzewania i rachunki za gaz czy inne paliwo.

Instalacja fotowoltaiczna musi być koniecznie zaprojektowane przez profesjonalistę, a jej montaż wykonany przez specjalistyczną firmę posiadającą przeszkoloną, doświadczoną i fachową ekipę monterską – od tego zależy efektywna, niezawodna, bezawaryjna wieloletnia praca całego układu.

Gwarancja na instalację fotowoltaiczną to złożony pakiet w którym jest zawarta:

  • gwarancja producenta paneli fotowoltaicznych na cały produkt udzielana najczęściej na 10-15 lat, nieliczne firmy na 25 lat;
  • gwarancja producenta na wydajność ogniw co oznacza najczęściej zachowanie minimum 80% ich mocy po upływie 25 lat;
  • gwarancja na falownik/ inwerter udzielana przez producenta najczęściej na okres 5 -15 lat;
  • gwarancja udzielana przez firmę montującą instalację udzielana jest najczęściej na okres 5 -12 lat.

Decydując się na produkcję własnego prądu, nie musimy obawiać się ogromu formalności. 

  • Nie potrzebujemy żadnych koncesji czy pozwolenia na budowę, jeśli zainstalujemy zestaw o mocy nieprzekraczającej 50 kWp, potrzebne jest tylko zgłoszenie inwestycji.
  • Nie wymagana jest wymiana domowej instalacji elektrycznej, kabli czy gniazdek – muszą tylko spełniać aktualne wymagania.
  • Zakład energetyczny ma obowiązek przyłączyć instalację do sieci, zainstalować licznik dwukierunkowy i odpowiednio rozliczać nadwyżki wyprodukowanego prądu przez nas prądu. Jeżeli Twój wykonawca dostarczy Zakładowi energetycznemu prawidłowo przygotowaną dokumentację techniczną instalacji fotowoltaicznej – nie otrzymamy odmownej odpowiedzi.
  • Profesjonalni wykonawcy instalacji fotowoltaicznych nie tylko doradzą wybór jej optymalnych składników, wykonają dokumentacje techniczną, dopilnują montażu dwukierunkowego licznika przez Zakład energetyczny – pomogą też w poprawnym opracowaniu wniosku o dotację do budowy instalacji.