Willa Błażejewiczówka
Małżeństwo Icek Szlama i Brucha Gutrajch widnieją jako właściciele majątku w Miedzeszynie przy ulicy Legionów 8 na liście opuszczonych nieruchomości, sporządzonej tuż po wojnie roku przez urzędników gminy Letnisko Falenica. Drugą posiadłość Gutrajchów na tej samej liście przyporządkowano adresowi Kilińskiego 10.1
Dzisiejszy adres Legionów 8 to ul. Przewodowa 139. Można to stwierdzić dzięki Igorowi Strojeckiemu, który przeanalizował zachowane w domowym archiwum zaadresowane koperty i listy do swoich dziadków – Marianny z Falkowskich i Józefa Wolskiego, którzy tu mieszkali od końca lat 40. przez ponad 20 lat. Odtworzył kolejne nazwy jednej ulicy. Droga, która prowadziła od Miedzeszyna Nowego do Miedzeszyna wsi i szosy nadwiślańskiej, zgodnie ze swoją rangą nazywała się przed wojną Główna, tuż po wojnie przemianowano ją na Legionów, potem Stalina, Strzygłowską, Naukową, wreszcie ok. 1962 roku została Przewodową.
Ulica Kilińskiego Miedzeszynie to obecna Szachowa, przed wojną ciągnęła się od torów kolejowych prosto, aż do ukośnie biegnącej Głównej. Zapewne cały teren od dzisiejszej Przewodowej do połowy działki, którą zajmuje dziś Instytut Łączności należał do małżeństwa Gutrajchów, a cała nieruchomość występowała pod hipoteczną nazwą „Willa Błażejewiczówka”.2 Stało tu kilka domów, są jeszcze 3 drewniane budynki.
Najbardziej okazały dom przy Przewodowej 139 znajduje się dość blisko ulicy, ustawiony do niej dłuższym bokiem. Frontową i ogrodową elewację ozdabiają po dwie niewielkie otwarte werandy, do szczytów budynku przylegają niższe przybudówki. Za nim skrywa się mniejszy dom, a nieopodal kolejny, podłużny, zachował jeszcze betonowe tarasy. Budynki podlegają nieustannej transformacji.
Czy Gutrajchowie wybudowali domy, czy kupili wille? Nie wiemy. Czy tu przyjeżdżali, to także pytanie bez odpowiedzi. Prawdopodobnie inwestowali i wynajmowali budynki letnikom. Byli współwłaścicielami także innego majątku na linii otwockiej – w Anielinie.
Rodzina Gutrajchów zajmowała się handlem futrami i konfekcją skórzaną. Od 1910 roku Icek prowadził sklep z czapkami w Warszawie przy Franciszkańskiej 33.3 Gutrajcht Josek miał pracownię kuśnierską przy ulicy Świętojerskiej 36.4
W styczniu 1920 roku do rejestru handlowego wpisano firmę: „Gutrajcht pracownia czapek w Warszawie”, ul Franciszkańska 29; właściciel handlujący Zysia Gutrajcht z Warszawy, Franciszkańska 29.5 Tego samego roku zarejestrowano nowe przedsiębiorstwo handlujące futrami pod nazwą „Gutrajch Bracia i Spółka” działające pod tym samym adresem Franciszkańskiej 29. Być może szyte w pracowni Joska futra sprzedawali Zysia i Icek Szlama, najpierw razem, później zakładając własne firmy. Po przedwczesnej śmierci Zysi6 w 1930 roku, przedsiębiorstwem kierowała jego żona Dwojra. Icek Szlama nadal miał firmę kupiecką ze składem futer obok, przy Franciszkańskiej 33.
Różnie zapisywane nazwisko musiało być przyczyną nieporozumień. W Monitorze Polskim z 11 maja 1939 roku7 znajduje się wyjaśnienie: „Szlama Gutreich!”. Firma obecnie brzmi: „Skład Futer i Manufaktury Icek Szlama Gutrajcht”. Nazwisko Szlamy Gutreichta brzmi właściwie „Gutrajch”.
Brucha i Icek Szlama Gutrajchowie nie przeżyli wojny, nie wiemy gdzie i jak zginęli, nie zachowało się żadne świadectwo ich dramatu.
Znaleźć można wzmianki o innych osobach o tym nazwisku. Zginęła wraz z mężem Estera Nickin z domu Gutrajch, ukrywająca się jako Helena Mrozowska, zadenuncjowana przez szmalcowników. Ich córka Noemi przeżyła, została adoptowana przez ciotkę Lubę z domu Gutrajch i Dawida Landaua, bojownika obu warszawskich powstań. Wspólnie wyemigrowali do Australii. Przeżył także Abraham Gutrajch, brat Estery, dzięki aryjskim papierom na nazwisko Marian Józef Nowicki.8
Czy była to rodzina właścicieli miedzeszyńskich posiadłości? Zapewne, bo w 1946 roku wydział Hipoteczny w Warszawie ogłosił, że wszczęte zostało postępowanie spadkowe po zmarłych Brusze i Icku Szlamie Gutrajchach. Dotyczyło własności nieruchomości powiatu warszawskiego pod nazwą „Willa Błażejewiczówka” oraz współwłasności Dóbr Anielin.9
Lidia Głażewska-Dańko
Więcej informacji na domynalinii.wordpress.com
Przypisy:
- AP w Warszawie oddział w Otwocku,
Akta Gminy Letnisko Falenica, j. 250 - Monitor Polski nr 115 z dnia 28-10-1946
- Monitor Polski nr 77 z dnia 17-08-1946
- Książka telefoniczna Warszawy 1939
- Obwieszczenia Publiczne, R. IV, nr 2a, 7 stycznia 1920
- Nasz Przegląd : organ niezależny R.7 [i.e. 8] (24 lipca 1930), nr 205
- Monitor Polski R. 22, nr 108 (11 maja 1939)
- new.getto.pl
- Monitor Polski nr 115 z dnia 28-10-1946
P.S. Na akwareli prezentujemy najbardziej efektowny wizualnie z istniejących do dziś trzech drewniaków. Ten znajdujący się najbliżej ulicy Przewodowej został ostatnio otynkowany i czar epoki prysł… Wszystkie obiekty znajdują się obecnie w zasobach komunalnych Dzielnicy i są wynajmowane lokatorom. Jeden z mieszkańców, pan Mariusz, bardzo chwalił ostatnią akcję wymiany starych pieców węglowych na pompy ciepła – budynki przestały wreszcie zatruwać okolicę a nowa instalacja nie wymaga codziennej, uciążliwej obsługi. “Nareszcie jest czym oddychać”.
Piotr Grzegorczyk
W lutym 2018 r. rozpoczęliśmy w Gazecie Wawerskiej cykl publikacji dotyczących spuścizny E.M. Andriollego na terenie dzielnicy Wawer. W każdym kolejnym numerze znajdziecie Państwo inny budynek, prezentowany w formie akwareli/rysunku. Staramy się wybierać obiekty niekoniecznie w najlepszym stanie, ale zawsze drewniane, wyłącznie z Wawra. Możecie je typować sami: p.grzegorczyk@gazetawawerska.pl, najlepiej z jakimś opisem, historią związaną z budynkiem lub/oraz z działką na której stoi. Dzisiaj prezentujemy – już po raz 34 – jednego z trzech drewniaków z ul. Przewodowej w Radości.
Autor akwareli:
Radosław Maciej Kakareko – absolwent Wydziału Architektury PW gdzie doskonalił warsztat studiując m.in. rysunek i malarstwo, członek Związku Artystów Polska Sztuka Użytkowa. Tematem wiodącym jego akwareli jest architektura i pejzaż miejski – głównie Wenecji i Białegostoku (swojego rodzinnego miasta). Maluje również portrety i martwe natury.
R.Kakareko.akwarele
0 komentarzy