Osiedle Wawer – Anin

Odrodzona w 1918 r. Rzeczpospolita borykała się z wieloma problemami. Jednym z nich był tzw. „głód ziemi”, szczególnie rolnej i pod zabudowę mieszkaniową. W dniu 28 grudnia 1925 r. Sejm uchwalił ustawę o wykonaniu reformy rolnej (Ustawa z dnia 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej – Dz.U. 1926 nr 1 poz. 1). Przepisy tej ustawy oraz regulacje pochodzące z aktów wykonawczych szczegółowo określały zasady przeprowadzanej reformy rolnej a w szczególności zasady wykupu i wywłaszczenia oraz na co pozyskana w ten sposób ziemia ma być przeznaczona. Oczywiście przepisy tej ustawy stosowano głównie do ziemi rolnej, ale też na niej opierano się przy parcelacji gruntów państwowych i prywatnych na cele mieszkaniowe. Dział VII Rozdział C wspomnianej ustawy regulował też tzw. parcelacje prywatne czyli przeprowadzane przez właścicieli majątków ziemskich. W takim porządku prawnym Zarząd Dóbr Wilanowskich Adama hr. Branickiego powziął na początku lat 30. decyzję o prywatnej parcelacji części własnych gruntów pod trzy osiedla mieszkaniowe: Służew – Służewiec, Wawer-Anin i Adamów-Zalesie. Dzisiaj już mało kto pamięta że wspomniane osiedle Wawer-Anin to obecny, północno-wschodni fragment Dzielnicy Wawer, ograniczony ulicami: Zorzy, Kajki, Kościuszkowców, Korkowa i grzbiet Gór Milowych. Powstanie tego osiedla związane było z intensywnym rozwojem podwarszawskich osiedli letniskowo-willowych na tzw. linii otwockiej.

W tym miejscu warto przytoczyć garść informacji na temat planowanego osiedla i zobaczyć co z tych planów zachowało się w terenie do dnia dzisiejszego.

Teren przeznaczony pod parcelację należał do klucza zastowskiego dóbr wilanowskich hrabiów Branickich. Administracją tego terenu, parcelacją i sprzedażą zajmował się Główny Zarząd Dóbr i Interesów Adama hr. Branickiego z siedzibą w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 94 m 18. Zainteresowani działkami mogli je nabywać płacąc bezpośrednio gotówką lub zaciągając kredyt na 6 lat. Plan parcelacyjny został sporządzony przez inżyniera architekta Stanisława Filipkowskiego i mierniczego przysięgłego Mieczysława Cieszańskiego z firmy Biuro Mierniczo-Parcelacyjne „Delta” M. Cieszański, J. Rozalski i sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie przy ul. Trębackiej 4 m 3. Wykonany został prawdopodobnie w maju 1933 r. i zatwierdzony przez Starostę Warszawskiego w dniu 1 września 1933 r. a przez Wojewodę Warszawskiego w dniu 23 czerwca 1934 r. Ciekawostką jest fakt, że w imieniu wojewody plan oceniał i zatwierdzał inż. Władysław Tryliński, twórca słynnej, sześciokątnej kostki drogowej popularnie nazywalnej trylinką oraz powszechnie obecnie stosowanych żelbetonowych podkładów kolejowych.

Pod parcelację przeznaczono z dóbr wilanowskich łącznie 516 ha 9951 m2. Z tego obszaru przewidziano na:

• zabudowę zwartą o różnym zagęszczeniu budynków 390 ha 1651 m2, tj. 75,5% ogólnej powierzchni osiedla,
• place i ulice z chodnikami 48 ha 7300 m2, tj. 9,4% ogólnej powierzchni osiedla,
• parki, zieleńce, skwery, tereny sportowe 52 ha 4900 m2, tj. 10,2% ogólnej powierzchni osiedla,
• tereny pod zabudowę użyteczności publicznej 12 ha 1600 m2, tj. 2,3% ogólnej powierzchni osiedla,
• kolejkę elektryczna i korytarz kolei obwodowej 13 ha 4500 m2, tj. 2,6% ogólnej powierzchni osiedla.

Wspomniane wyżej przeznaczenie gruntu pod poszczególne rodzaje „usług” wspólnych nie było do końca dobrą wolą sprzedającego. Wspomniana wyżej ustawa jak i akty wykonawcze do niej precyzowały konkretnie na co parcelowana ziemia powinna być przeznaczona. W art. 47 tejże ustawy możemy przeczytać m.in. że podczas parcelacji należy wydzielić grunty na cele państwowe, komunalne, społeczne, kulturalne i naukowe oraz że nowe parcele powinny mieć zapewnione drogi dojazdowe i komunikacyjne. Przytoczone zasady zostały spełnione w procesie planowania osiedla Wawer-Anin.

Ogółem wytyczono 1658 działek budowlanych o różnej powierzchni – 75 działek o powierzchni 500-600 m2, 1120 działek o powierzchni 1950-2100 m2 i 463 działki o powierzchni 2950-3100 m2. Przewidywano dwa typy zabudowy – ogniotrwałą (luźną o wysokości do 2 kondygnacji i zwartą o wysokości do 3 kondygnacji) i nieogniotrwałą, willową (o wysokości do 2 kondygnacji). Zabudowa ogniotrwała przewidziana była wzdłuż kolei obwodowej oraz w okolicach placów i obiektów użyteczności publicznej.

Zgodnie z zatwierdzonym planem osiedle miało się dzielić na trzy oddzielne „dzielnice”, których granice wyznaczała szosa brzeska i projektowana kolejowa linia obwodowa. W każdej z tych „dzielnic” zaplanowane było miejsce centralne z placem oraz budynkiem administracyjnym.

Wzdłuż ul. VI Poprzecznej oraz dalej pomiędzy ulicami Alpejską i Zorzy przebiegać miała linia kolejki elektrycznej. Miało to być odgałęzienie zelektryfikowanej kolejki jabłonowskiej biegnące w kierunku Wiązowny. Kolejka ta na terenie projektowanego osiedla miała mieć dwa przystanki. Pierwszy z nich zlokalizowany był na terenie dzisiejszego XXVI LO. Przed budynkiem stacyjnym zaplanowany został plac oraz w jego zachodniej części budynek poczty i posterunek policji państwowej. W tym miejscu przewidywano centralne miejsce dla całego osiedla Wawer-Anin. Na terenie osiedla zaplanowano jeszcze jedną rezerwę terenową pod instalacje kolejowe, a konkretnie pod wielotorowe torowisko oraz stację towarową, które miały być częścią wschodniej kolejowej obwodnicy Warszawy. Pozostałością po tym zamierzeniu jest leśna przecinka o przebiegu z południowego – zachodu na północy-wschód. Przecinka ta rozpoczyna się u zbiegu ul. Podstawowej z ul. Zorzy i dochodzi do szczytu rozległej wydmy na pograniczu Wawra i Zielonej, nazywanej Górami Milowymi.

U zbiegu ulic Odrodzenia i Odsieczy Wiednia zaplanowany był plac przy którym miała się znajdować szkoła i kościół. Ten plac jest widoczny w tym miejscu do dnia dzisiejszego.

We wschodniej części dzisiejszego osiedla Anin, tuż przed granicą Dzielnicy, znajduje się miejsce nazywane Barciucha. Obecnie jest to węzeł szlaków turystycznych, które prowadzą stąd do stacji kolejowej w Aninie, do Międzylesia, Zielonej i Starej Miłosnej. W tym miejscu zaplanowany był drugi przystanek kolejki elektrycznej, dwa place, szkoła oraz budynek administracyjny zarządu osiedla.

Na samej granicy osiedla, w rejonie dzisiejszych ulic Zorzy i Wawerskiej zaplanowano rozległy teren pod szpital. Przewidziany też był duży teren sportowy u zbiegu ulic Kosynierów, IX Poprzeczna i Czatów. Teren ten do dnia dzisiejszego nie jest zabudowany.

Parcelacja była rozłożona na kilka etapów. W pierwszej kolejności zabudowany miał zostać obszar od ul. Królewskiej do planowanej kolei obwodowej. Następnie miał zostać zabudowany obszar od kolei obwodowej w kierunku Starej Miłosny. W trzecim etapie miał być zabudowany teren na północ od ul. Bronisława Czecha. Ze względu na wybuch II wojny światowej przedsięwzięcie nie zostało zrealizowane w całości. Zrealizowano tylko etap I tj zabudowę od ul. Kajki (Królewskiej) do planowanej linii kolejowej oraz rozplanowano cmentarz przy ul. Korkowej z przyległą zabudową. Zrealizowany fragment osiedla Wawer – Anin nazywany jest przez mieszkańców Nowym Aninem.

Na rzecz ogólnospołeczną przekazano też obszerną połać lasu od ul. Kościuszkowców (Śnieżki) aż do Zielonej. Na części tego terenu utworzono istniejący do dzisiaj ścisły rezerwat przyrody im. Króla Jana III Sobieskiego.

Na zakończenie zwracam się z prośbą do czytelników. Jeżeli ktoś posiada jakieś rodzinne wspomnienia z okresu powstawania osiedla, budowy willi, życia mieszkańców na „nowym” to proszę o kontakt z autorem tekstu.