Ulica zmienną jest…

…zwłaszcza w Wawrze. Kiedy w 1951 r. gmina Wawer, składająca się z kilku mniejszych miejscowości, została przyłączona do Warszawy, ogromna część nazw ulic musiała się zmienić. W przeciwnym razie w całej Warszawie mielibyśmy co najmniej kilkanaście ulic Polnych, a wtedy jeszcze trudniej by było odnaleźć się tym wielkim mieście. W jakim czasie następowały te zmiany i co ciekawego wniosły do wawerskiego krajobrazu nazewniczego?

Najwięcej (ok. 90%) zmian nazw ulic w Wawrze nastąpiło w latach 1951–1960. Proces ten trwał kilka lat m.in. z powodu dużej liczby (ok. 310) powtarzających się nazw, wymagających zmiany. Wówczas z mapy Wawra zniknęły tak popularne nazwy ulic jak Polna, Leśna, Główna czy Kościelna, a pojawiły się np. ulice Jaszczurcza, Trawiasta, Strzygłowska czy Bosmańska.

W późniejszym czasie nazwy ulic zmieniano także z innych powodów. W 1973 r. istniejąca wcześniej ul. Żagańska stała się al. Dzieci Polskich, co wiązało się z trwającą wtedy budową Centrum Zdrowia Dziecka.

Z kolei w 1974 r. obchodzono 30. rocznicę Powstania Warszawskiego, co spowodowało przemianowanie ul. Śnieżki na ul. Kościuszkowców. Upamiętniono w ten sposób walczących wzdłuż tej drogi żołnierzy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Część z nich spoczywa na pobliskim cmentarzu.

Inną okazją do zmiany nazwy było prawdopodobnie obchodzone w 1986 r. 20-lecie powstania Polskiego Towarzystwa Chirurgów, które założył Jan Kossakowski. Jego nazwisko zastąpiło dawną ul. Zduńską.

Po 1989 r. można by się spodziewać wielu zmian spowodowanych dekomunizacją przestrzeni miejskiej. Proces ten przyczynił się jednak do przemianowania tylko trzech ulic. Na przełomie XX i XXI w. coraz częściej nadawano ulicom nazwy związane z wawerską historią. To wtedy na mapie pojawiły się ul. 27 Grudnia (dawniej ul. Spiżowa), która utrwala datę masowej publicznej egzekucji z 1939 r., dokonanej na mieszkańcach Wawra, oraz ul. ks. Sylwestra Szulczyka, upamiętniająca proboszcza falenickiej parafii.

W zmianach nazw, dokonanych w tym okresie, możemy też znaleźć odbicie stosunkowo niedawnych wydarzeń historycznych. W 1993 r. ul. Przyjaźni Polsko-Czechosłowackiej stała się ul. Przyjaźni, ponieważ państwo o nazwie Czechosłowacja przestało istnieć. W tym wypadku widać też, że twórcy nowej nazwy starali się, aby ta zmiana nie utrudniała mieszkańcom orientowania się w przestrzeni miejskiej.

Według danych dostępnych na stronie internetowej Urzędu Miasta Stołecznego Warszawa około 350 spośród współczesnych ulic Wawra kiedyś nosiło inne nazwy. Uchwały dotyczące tych zmian nie zawierają niestety uzasadnień. Ponieważ trzeba było przemianować tak dużo ulic, wiele z tych nazw tworzono zapewne mechanicznie, według wzorca (np. te pochodzące od miejscowości – ul. Izbicka, ul. Czekanowska, ul. Wodzisławska). Niektóre jednak na różne sposoby nawiązują do swoich poprzedniczek.

Co ul. Ślimaka ma wspólnego ze swoją dawną nazwą (ul. Prusa)? Wiele! Główny bohater powieści tego autora pt. Placówka nazywa się właśnie Józef Ślimak. A jak do swojej poprzedniej nazwy (ul. Kościuszki) odnosi się ul. Solurska? Otóż właśnie w Solurze Kościuszko spędził ostatnie lata swojego życia. Niektóre z dzisiejszych nazw łączą się z dawnymi na zasadzie skojarzeń, np. ul. Antenowa (dawniej ul. Radiowa), ul. Planetowa (daw. ul. Kopernika), ul. Torowa (daw. ul. Kolejowa) czy ul. Niezapominajki (daw. ul. Kwiatowa).

Nazwy ulic zmieniają się, ale nie znikają zupełnie i w Wawrze możemy niekiedy dostrzec ich ślady. Np. przedłużenie ul. Deptak (daw. ul. Spacerowej) niedawno stało się ul. Opacką. Mieszkańcy jednego z budynków postanowili jednak zachować stary szyld, co widać na zdjęciu. A może Wy, Drodzy Czytelnicy, znacie więcej takich miejsc?

Tekst: Karolina Czerkas
Zdjęcia: Monika Kresa